Thái hậu nhà Hán Minh_Đức_Mã_hoàng

Thái hậu nhà Hán Minh_Đức_Mã_hoàng_hậu

Thi hành tiết kiệm

Năm Vĩnh Bình thứ 18 (75), Hán Minh Đế Lưu Trang qua đời, Hoàng thái tử Lưu Đát lên nối ngôi, tức là Hán Chương Đế, Mã hoàng hậu được tôn làm Hoàng thái hậu. Các em bà là Mã Liêu (馬廖), Mã Quang (馬防), Mã Phòng (馬光) tự nhận là ngoại thích xông vào cung đòi chịu tang Hán Minh Đế. Tướng Dương Nhân dùng quân ngự lâm ngăn chặn. Anh em họ Mã sai người vào tố cáo với Hán Chương Đế và Mã thái hậu, bà không bênh vực anh em họ Mã mà khen ngợi Dương Nhân là người nghiêm minh.

Khi đó, các di sương tần phi - những góa phụ của Minh Đế - theo lệ đều đến cư trú ở Nam Cung, Mã thái hậu niệm tình ban thưởng dây thao đỏ ngang bậc Chư hầu Vương, lại thêm xe 4 ngựa kéo, 3.000 đoạn vải bố trắng, 2.000 thất lụa tạp sắc cùng 10 cân hoàng kim. Bà tự biên tập nên Hiển Tông khởi cư chú (显宗起居注), ghi chép lại sinh hoạt hằng ngày khi bà còn sống cùng Hán Minh Đế, nhưng lại xóa đi sự vụ mà anh trai bà Mã Phòng đảm nhận là cung cấp Dược y trong nội cung. Đọc đến đây, Hán Chương Đế lấy làm lạ, vì sao lại xóa đi công lao của cậu, thì Mã thái hậu nói: 「"Ta không muốn người đời sau nghe được việc Tiên đế nhiều lần thân cận người nhà hậu cung, cho nên không ghi vào"」[12].

Vào lúc đó, người đánh xe của nhà Tân Bình chủ (không rõ là ai) vô ý để cháy làm lan đến nhà các ở Hậu điện, Mã thái hậu cho rằng chính mình có hành vi gây nên khuyết điểm, bèn không vui. Độ đó là thời điểm hành tế bái yết Nguyên lăng (lăng của Hán Quang Vũ Đế và Quang Liệt Âm hoàng hậu), bà tự nhận thấy mình đã để ra lỗi bị cháy xén kia, tự thẹn mà không thể hiên ngang lên trước, đều nhích dần xuống dưới. Mới đầu, khi mẹ của Thái hậu là Lận phu nhân mai táng, mộ được đắp cao hơn một vài bậc, bà không vui và nói lại, thì đám người trong nhà là Mã Liêu mới vội vàng đem phần mộ hạ thấp theo đúng chế độ. Khi người ngoại thích có phong độ khiêm nhường đúng mực, bà lại khen thưởng hết lời, còn ban cho tài vật quan chức. Nếu có sai lầm dù nhỏ, Thái hậu hết sức nghiêm túc trách phạt. Đối với đám người cưỡi xe ăn chơi không biết điểm dừng, Mã thái hậu kiên quyết từ bỏ quan hệ huyết thống, gạch tên khỏi dòng họ, điều về hắn về quê làm ruộng. Khi ấy Quảng Bình vương Lưu Tiện, Cự Lộc vương Lưu Cung và Nhạc Thành vương Lưu Đảng sử dụng xe kỵ mộc mạc, không có vàng bạc trang trí, Hán Chương Đế đem việc này báo lên Mã thái hậu, thì Thái hậu ban cho mỗi người 500 vạn quan tiền. Vì thế trong cung ngoài cung đều về từ từ giáo hóa, ăn mặc như một, hoàng thân quốc thích sợ hãi cẩn thận, so với năm Vĩnh Bình còn nghiêm khắc hơn. Mã thái hậu còn mở nhà dệt vải trong Trạc Long viên, cử cung nhân hằng ngày trồng dâu nuôi tằm, Thái hậu thường đến xem xét, tự cho đó là niềm vui. Lúc rảnh rỗi, Thái hậu thường hay cùng Chương Đế bàn luận việc chính sự, ngoài ra bà còn dạy các hoàng tử con của Hán Chương Đế sách Tứ thư, Ngũ kinh, hoàng gia bình dị như nhà tủng lưu, đơn thuần hòa mục lắm[13].

Ức chế ngoại thích

Năm Kiến Sơ nguyên niên (76), Hán Chương Đế muốn phong hầu cho anh em họ Mã, nhưng Mã thái hậu ngăn cản. Thái hậu học theo tâm ý của Hán Minh Đế, không trọng dụng họ Mã trong triều, sợ rằng họ Mã sẽ lấn quyền họ Âm của Quang Liệt Âm hoàng hậu và họ Quách của Trung Sơn Quách vương thái hậu. Mã thái hậu cho rằng nếu họ ngoại thích lấn vượt tranh đua nhau trong triều, sẽ làm triều cương rối loạn.

Mùa hạ năm thứ 2 (77), đại hạn thành hoạ, có một số quan lại cho rằng đó là do triều đình không còn theo pháp độ cũ, thiện đãi ngoại thích, do đó các quan viên dâng thư đề nghị phong chức cho các em Thái hậu. Mã thái hậu nghe vậy hạ chiếu nói rằng những người dâng thư đều là nịnh thần và dẫn chứng hậu quả của ngoại thích họ Vương thời Hán Thành Đế là Vương Mãng đã cướp ngôi nhà Hán[14]. Cụ thể lời nói:

“

凡言事者皆欲媚朕以要福耳。昔王氏五侯同日俱封，其时黄雾四塞，不闻澍雨之应。又田蚡、窦婴，宠贵横恣，倾覆之祸，为世所传。故先帝防慎舅氏，不令在枢机之位。诸子之封，裁令半楚、淮阳诸国，常谓‘我子不当与先帝子等'。今有司奈何欲以马氏比阴氏乎！吾为天下母，而身服大练，食不求甘，左右但着帛布，无香薰之饰者，欲身率下也。以为外亲见之，当伤心自敕，但笑言太后素好俭。前过濯龙门上，见外家问起居者，车如流水，马如游龙，仓头衣绿褠，领袖正白，顾视御者，不及远矣。故不加谴怒，但绝岁用而已，冀以默愧其心，而犹懈怠，无忧国忘家之虑。知臣莫若君，况亲属乎？吾岂可上负先帝之旨，下亏先人之德，重袭西京败亡之祸哉！

Đám người dâng thư lên đều là bọn a dua xu nịnh, cầu được có ô dù chống đỡ để hưởng lợi mà thôi. Khi xưa, họ Vương được phong Ngũ hầu, hoàng sương mù tràn ngập, cũng không có nghe nói có mưa rơi ứng xuống. Mặt khác, Điền Phấn rồi Đậu Anh, cậy vào địa vị tôn quý mà bừa bãi hoành hành, đến nỗi gây ra cái họa khuynh bại hủy triều, làm trò cười trong dân gian.

Bởi vậy, Tiên Đế khi còn sinh thời, đã cẩn thận đề phòng ngoại thích, không cho bọn họ lãnh thụ địa vị quan trọng. Khi Tiên Đế quyết định phong đất cho các vị Hoàng tử, chỉ phân ra Sở quốc rồi Hoài Dương quốc chỉ có vỏn vẹn một khu, luôn miệng nói:"Con của ta làm sao có thể cùng cấp như con của Tiên Đế được chứ!?". Hiện tại, đám quan viên các ngươi dựa vào đâu mà đem ngoại thích thời nay so với ngoại thích của các Tiên Đế?! Ta là thiên hạ chi mẫu, nhưng người chỉ mặc một nhung y vải thô, cơm không cầu thơm ngọt, người hầu bên người không chuộng phục sức xa hoa, không có túi thơm thêu thùa đẹp mắt, đây chính là tự lấy mình làm gương để biểu suất phong phạm cho các ngươi!

Vốn tưởng rằng nhóm ngoại thích nhìn vào, thì sẽ tự biết kiểm điểm, tự giới hạn bản thân, nhưng bọn họ chỉ cười nói xuề xòa Hoàng thái hậu yêu thích giản tiện. Trước kia khi còn ở Trạc Long viên, nhìn nhóm ngoại thích ăn mặc hoa lệ, người hầu đông đảo, đến xe ngựa thì người ngựa đều chăm chút đẹp đẽ, quần áo cũng hoa lệ hết cỡ. Nhìn lại ta, người đánh ngựa chỉ mặc một bộ kiên kiệm, quả thực so với bọn họ còn kém xa!

Đến đây, ta không nỡ trách phạt bọn họ nặng nề, chỉ đoạt một năm bổng lộc, hi vọng bọn họ tự cảm thấy hổ thẹn, mà bọn họ lại vẫn là lơi lỏng lười biếng, không hề có ý lợi quốc ưu gia. Hiểu được quân thần, không ai bằng quân vương, huống chi là thân thuộc! Ta sao có thể phụ ý chỉ của Tiên Đế, tàn hại đức hạnh tổ tiên Mã thị của ta, giẫm vào vết xe đổ sự suy đạo của Tây Kinh năm đó!?

”

— Hậu Hán thư - "Minh Đức Mã Hoàng hậu"

Hán Chương Đế nhìn đến chiếu thư bi thương của Thái hậu mà cảm thán, lại lần nữa thỉnh cầu nói:「“Hán triều hưng khởi, cữu thị thân tộc phong Hầu, giống như Hoàng tử phong Vương vậy. Thái hậu thành tâm bảo trì khiêm tốn, có thể nào làm nhi thần cố tình không tăng thêm ân thưởng đối với ba vị cữu cữu? Huống hồ cữu cữu đảm nhiệm Vệ úy tuổi đã lớn, hai vị cữu cữu đảm nhiệm Giáo úy cũng là thân hoạn bệnh nặng, nếu xảy ra trường hợp bất trắc gì, thực là tiếc nuối lắm. Nên thừa dịp bọn họ đều khoẻ mạnh mà thưởng”」[15].

Mã thái hậu nghe thế liền nói:「"Ta lại suy xét qua việc này, đã là lưỡng toàn kỳ mỹ. Chẳng lẽ chỉ là muốn đạt được thanh danh khiêm nhượng, mà khiến Hoàng đế bị hiềm nghi ngược đãi ngoại thích sao! Xưa, Đậu Thái hậu muốn phong anh của Vương Hoàng hậu là Vương Tín làm Hầu, Thừa tướng Điều Hầu nhắc lại quy định của Cao Tổ, không có quân công, không phải Lưu thị gia tộc không thể phong Hầu. Ngày hôm nay, Mã thị gia tộc của ta đối với quốc gia không có công lao, như thế nào có thể được thiện đãi cùng cấp với Âm thị cùng Quách thị thời khai hưng chứ?! Thường thường ta nhìn đến phú quý nhân gia, quan lộc tước vị trọng điệp, nếu như lại thay đổi lần nữa, tức sẽ nguy hại đến căn cơ. Huống hồ nguyên nhân mọi người nguyện ý phong Hầu, đơn giản là để phụng tổ tông hiến tế, hạ cầu hạnh phúc ấm no thôi. Hiện tại, ngoại thích khi hiến tế cúng bái, đều dùng trân phẩm do tứ phương hiến bái, quần áo và lương thực đều do hoàng gia cung phụng, lẽ nào còn không đủ ư, lại còn tham lam đến mức muốn được phong Hầu, để có thể hầu bao một hai huyện thực ấp chăng?! Ta suy xét chuyện này đã là suy nghĩ cặn kẽ, không cần hoài nghi. Cái gọi là chí hiếu phẩm hạnh, ứng dĩ an ủi song thân vì thượng. Hiện tại quốc gia nhiều lần gặp biến dị tai ương, lương giới dâng lên mấy lần, khiến người ngày đêm sầu lo sợ hãi, đứng ngồi không yên, mà muốn cấp cho ngoại thích phong Hầu, vi phạm từ mẫu khẩn thiết chi tâm! Ta luôn luôn cương trực gấp gáp, ruột để ngoài da, không thể không thuận. Nếu âm dương điều hòa, biên cảnh thanh tĩnh, thì ta vui vẻ thỏa thuận với Hoàng đế chuyện này. Ta đem khẩu hàm đường mạch nha, trêu đùa với các cháu, an độ lúc tuổi già, không thể lại quan tâm quốc chính"」[16].